ترمینولوژی حقوقی حرف ن

ناشر اوراق مشارکت: دستگاه دولتی یا غیردولتی است که به موجب ماده (1) قانون، اجازه انتشار اوراق مشارکت را دارد. (ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب 18/5/1377 هیأت وزیران)

نان حجیم: منظور از نان حجیم نانی است که از آرد، نمک، مخمر‌ (خمیر ترش) و در صورت نیاز موادافزودنی مجاز طی فرایندی پخت و تهیه می‌گردد. چنان‌چه ضخامت بافت آن بین (1) تا (5) سانتیمتر باشد، در گروه نان‌های نیمه حجیم و بیش از آن در گروه نان‌های حجیم قرار می‌گیرد. (تبصره ماده 1 آیین‌نامه اجرایی جزء 1 بند ی تبصره 5 قانون بودجه سال 1379 کل کشور مصوب 8/4/1379 هیأت وزیران)

نرخ تسعیر بانک: منظور از نرخ تسعیر بانک عبارت است از نرخ ارز رایج یا متداول بانک در روز مورد بحث برای خرید پول ایران در ازای پول غیرایرانی که کلاً یا بعضاً از طـریق صـدور کالاهـای عمـده صــادراتی ایران (به ترتیب ارزش) غیر از نفت خام و مواد مشتقه آن حاصله در حوزه عملیات به دست آمده باشد. (از بند 2 ماده 28 قانون قرارداد شرکت نفت خلیج‌فارس 21/4/1344)

نداشتن پروانه بهره‌برداری: نداشتن پروانه بهره‌برداری واحدهای تولیدی عبارت است از عدم اخذ پروانه بهره‌برداری بدون عذر موجه ظرف مهلت و ضوابط و مقرراتی که توسط وزارتخانه‌های تولیدی (حسب مورد) تعیین و اعلام می‌گردد. (از ماده 13 قانون تعزیرات حکومتی مصوب 23/12/1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام)

نداشتن پروانه کسب: نداشتن پروانه کسب واحدهای صنفی، عبارت است از عدم اخذ پروانه بدون عذر موجه ظرف مهلت و ضوابط و مقرراتی که توسط هیأت عالی نظارت بر شورای مرکزی اصناف تعیین و اعلام می‌گردد. (ماده 12 قانون تعزیرات حکومتی مصوب 23/12/1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام)

نسخه: ورقه‌ای است که در آن تجویز دارو براساس معیارهای نسخه‌نویسی و به زبان لاتین صورت می‌گیرد و روش تجویز آن به زبان فارسی نوشته می‌شود. (ماده 5 آیین‌نامه اجرایی ماده 10 قانون سازمان دامپزشکی کشور برای صدور پروانه‌های بیمارستان، درمانگاه، آزمایشگاه و اشتغال به امور درمانی دامپزشکی مصوب 4/10/1373 هیأت وزیران)

نسق: عملکرد عمرانی کسی که به آبادی زمین اقدام کرده است. (بند 5 ماده 9 لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری و احیا اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران 25/6/1358 مصوب 26/1/1359 شورای انقلاب)

نسق: تعریف نسق عبارت است از عملکرد عمرانی کسی که به آبادی زمینی اقدام کرده است (شماره 5 واژه‌نامه مصوب شورای انقلاب اسلامی)(ماده 1 دستورالعمل اجرایی پرداخت بهای نسق اراضی واگذاری قبلی موضوع بندهای ج و د لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری و احیا اراضی در حکومت اسلامی مصوب 26/1/1359 مصوب 12/4/1367 هیأت وزیران)

نشان‌های دولتی: نشان‌های دولتی (کشوری) که طبق مقررات این آیین‌نامه به افراد شایسته دریافت نشان اعم از اتباع جمهوری اسلامی ایران یا اتباع خارجی اعطا می‌شود به ترتیب تقدم عبارتند از: الف- نشان‌های عالی که به ترتیب ارجحیت به شرح زیر هستند: 1- انقلاب اسلامی 2- استقلال 3- آزادی 4- جمهوری اسلامی ب- نشان‌های تخصصی که عبارتند از: دانش، پژوهش، لیاقت و مدیریت و عدالت. ج- نشان‌های عمومی که عبارتند از: سازندگی، خدمت، کار و تولید، شجاعت،‌ ایثار، تعلیم و تربیت، فرهنگ و هنر و ادب پارسی. نشان انقلاب اسلامی به عنوان عالیترین نشان جمهوری اسلامی ایران مخصوص رئیس جمهور وقت است. سایر نشان‌ها را رئیس جمهور به پیشنهاد وزرای ذی‌ربط و تصویب هیأت وزیران، اعطا می‌نماید. (ماده 1 آیین‌نامه اعطای نشان‌های دولتی مصوب 27/8/1369 هیأت وزیران)

نشانی‌های قانونی: نشانی‌های قانونی عبارتند از: 1- میزان سرمایه 2- میزان فروش 3- میزان کرایه محل پیشه و اگر محل اجاره نباشد از روی املاک مشابه 4- میزان درآمد ناویژه 5- میزان حقوق یا دستمزد که به کارمندان و کارگران پرداخت شده است. 6- میزان قوه ماشین و مقدار مواداولیه که به مصرف رسیده و ارزش محصولاتی که به دست آمده. 7- تعداد دستگاه‌های پارچه باقی. 8- تعداد دوک در کارخانه‌های نخریسی. 9- میزان حق بیمه. 10- میزان ظرفیت وسایط رانندگی و دوبه‌ها و سایر وسایل حمل و نقل. 11- واحد معمولی دستمزد. 12- تعداد و بهای اتومبیل‌های شخصی. 13- تعداد کشتار در مورد قصاب‌ها و کشتارکنندگان. 14- تیراژ و تعداد فروش و آبونمان روزنامه و تعداد مجله‌ای که در هفته یا ماه چاپ می‌شود. 15- تعداد صندلی‌های تئأتر و سینما و کافه‌ها و رستوران‌ها و قهوه‌خانه‌ها و غیره. 16- تعداد تختخواب و پزشکان و جراحان و بیماران مراجعه‌کننده در بیمارستان‌ها و زایشگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها و امثال آن. 17- میزان تمبر مصرف شده از طرف دفاتر اسناد رسمی. 18- پیشینه مالیاتی. (ماده 1 آیین‌نامه‌های اجرای قانون اصلاح قانون مالیات بر درآمد مصوب 24/4/1337)

نشر فوق‌العاده: نشر فو‌ق‌العاده اختصاص به روزنامه‌ها و مجله‌هایی دارد که به طور مرتب منتشر می‌شود. (تبصره ماده 1 لایحه قانون مطبوعات مصوب 10/5/1334)

نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران: نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران بر پایه سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی با برنامه‌ریزی منظم و صحیح استوار است. بخش دولتی شامل کلیه صنایع بزرگ، صنایع مادر، بازرگانی خارجی، معادن بزرگ، بانکداری، بیمه، تأمین نیرو، سدها و شبکه‌های بزرگ آبرسانی، رادیو و تلویزیون، پست و تلگراف و تلفن، هواپیمایی، کشتیرانی، راه و راه‌آهن و مانند این‌ها است که به صورت مالکیت عمومی و در اختیار دولت است. بخش تعاونی شامل شرکت‌ها و مؤسسات تعاونی تولید و توزیع است که در شهر و روستا برطبق ضوابط اسلامی تشکیل می‌شود. بخش خصوصی شامل آن قسمت از کشاورزی، دامداری، صنعت، تجارت و خدمات می‌شود که مکمل فعالیت‌های اقتصادی دولتی و تعاونی است. مالکیت در این سه بخش تا جایی که با اصول دیگر این فصل مطابق باشد و از محدوده قوانین اسلام خارج نشود و موجب رشد و توسعه اقتصادی کشور شود و مایه زیان جامعه نشود مورد حمایت قانون جمهوری اسلامی است. تفصیل ضوابط و قلمرو و شرایط هر سه بخش را قانون معین می‌کند. (اصل چهل و چهارم قانون اساسی)

نظام صنفی: قواعد و مقرراتی است که امور مربوط به سازمان، وظایف، حدود و حقوق افراد و واحدهای صنفی را طبق این قانون تعیین می‌کند. (ماده 1 لایحه قانونی راجع به اجازه اجرای اصلاحاتی که توسط هیأت عالی نظارت در قانون نظام صنفی و اصلاحیه‌های آن به عمل آمده است مصوب 12/4/1359 شورای انقلاب)

نظام صنفی: قواعد و مقرراتی است که امور مربوط به سازمان وظایف حدود و حقوق افراد و واحدهای صنفی را طبق این قانون تعیین می‌کند. (ماده 1 قانون نظام صنفی مصوب 16/3/1350)

نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی: نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی عبارت است از مجموعه قوانین، مقررات، آیین‌نامه‌ها، استانداردها، تشکل‌های مهندسی، حرفه‌ای، صنفی که در جهت رسیدن به اهداف منظور در این قانون تدوین و به مورد اجرا گذاشته می‌شود. (بند الف ماده 1 قانون تأسیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی جمهوری اسلامی ایران مصوب 3/4/1380)

نظام مهندسی معدن: عبارت است از مجموعه تشکیلات، سازمان‌ها، تشکل‌های صنفی، مهندسی، حرفه‌ای، اشخاص حقیقی و حقوقی و مجموعه قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها و استانداردها در بخش معدن. (ماده 1 قانون نظام مهندسی معدن مصوب 25/11/1379)

نظام مهندسی و کنترل ساختمان: نظام مهندسی و کنترل ساختمان عبارت است از مجموعه قانون، مقررات، آیین‌نامه‌ها، استانداردها و تشکل‌های مهندسی، حرفه‌ای و صنفی که در جهت رسیدن به اهداف منظور در این قانون تدوین و به مورد اجرا گذاشته می‌شود. (ماده 1 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 22/12/1374)

نظامیان: نظامیان پرسنلی هستند که پس از طی آموزش لازم به یکی از درجات پیش‌بینی شده در این قانون نایل و از لباس و علائم نظامی استفاده می‌نمایند. (ماده 23 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 7/7/1366)

نفت: عبارت است از کلیه هیدروکربورها به استثنای زغال‌سنگ که به صورت نفت‌خام، گاز طبیعی، قیر، پلمه سنگ‌های نفتی و ماسه‌های آغشته به نفت‌ اعم از آن‌که به حالت طبیعی یافت شود یا به وسیله عملیات مختلف از نفت‌خام و گاز طبیعی به دست آید. (ماده 1 قانون نفت مصوب 9/7/1366)

نفت: نفت عبارت است از نفت‌خام، گاز طبیعی، آسفالت و کلیه هیدروکربورهای مایع اعم از آن‌که به حالت طبیعی یافت شود یا به وسیله عملیات مختلف از نفت‌خام و گاز طبیعی جدا شود و نیز هر فرآورده مهیای استفاده یا نیمه‌تمامی که از مواد مزبور به وسیله تبدیل گاز به مایع یا تصفیه یا عمل شیمیایی یا هرگونه طریقه دیگری اعم از آنچه اکنون معمول است و آنچه در آینده معمول شود به دست آید. (ماده1 قانون نفت مصوب 8/5/1353)

نفت: منظور از کلمه نفت در این قانون عبارت است از نفت‌خام، گازطبیعی، آسفالت و کلیه هیدروکربورهای مایع اعم از این‌که به حالت طبیعی یافت شود یا به وسیله عملیات مختلف از نفت‌خام و گاز طبیعی جدا شود و نیز هر فرآورده مهیای استفاده یا نیمه تمامی که از مواد مزبور به وسیله تبدیل گاز به مایع یا تصفیه یا عمل شیمیایی یا هرگونه طریقه دیگری اعم از آنچه اکنون معمول است و آنچه در آینده معمول شود به دست آید. (تبصره 1 ماده 1 قانون مربوط به تفحص و اکتشاف و استخراج نفت در سراسر کشور و فلات قاره مصوب 7/5/1336)

نفقه زن: نفقه عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت که به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم یا احتیاج او به واسطه مرض یا نقصان اعضا. (ماده 1107 قانون مدنی)

نفقه زن: نفقه عبارت است از مسکن و لباس و غذا و اثاث البیت به طرز متناسب. (تبصره ماده 9 قانون راجع به ازدواج مصوب 23/5/1310)

نفقه اقارب: نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق. (ماده 1204 قانون مدنی)

نقص عضو: منظور از نقص عضو آن است که عضوی از اعضا کارمند ناقص شده ولی قابلیت کار از او سلب نشده باشد. (ماده 6 آیین‌نامه بیمه افسران و کارمندان نیروهای مسلح و ژاندارمری مصوب 1/11/1337)

نقض بلا ارجاع: در رسیدگی فرجامی که درخواست آن از طرف دادستان شده هرگاه حکم یا قرار نقض شد بلا ارجاع خواهد بود. (ماده 581 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 25/6/1318)

نقض بلا ارجاع: دیوان تمیز در موارد ذیل در صورتی که حکمی را نقض کند ارجاع به محکمه دیگری نخواهد نمود و این موارد را موارد نقض بلا ارجاع گویند. اولاً- در صورتی که (در موارد عرفی) مرور زمان قانوناً موجب اسقاط حق اقامه دعوی شده باشد. ثانیاً- در صورتی‌که‌نقض راجع به اساس حکم نباشد بلکه راجع به اموری باشدکه به اساس حکم خلل وارد نمی‌آورد. ثالثاً- درصورتی‌که حکم صادر از محکمه تالی بر مجازات شخصی به عنوان جرم بوده و حال آن‌که عمل بر فرض وقوع قانوناً داخل در جرم نبوده و اصلاً قابل مجازات نیست. رابعاً- در صورتی که در موارد تقصیرات سیاسی بعد از اعلان عفو عمومی حکم به مجازات مقصر سیاسی صادر شده باشد. خامساً- در مورد مواد (435) و (436) و (464) این‌کتاب. (ماده 458 قوانین موقتی محاکمات جزایی (آیین دادرسی‌کیفری) مصوب 30/5/1291)

نقض بلا ارجاع: رسیدگی تمیزی که تقاضای آن از طرف مدعی‌العموم شده چون برای حفظ قانون است بدون حضور متداعیین به عمل می‌آید و هرگاه حکم نقض شد نقض بلاارجاع خواهد بود. (ماده 585 قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب 18/8/1290)

نکاح منقطع: نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد. (ماده 1075 قانون مدنی)

نگهبان: نگهبان، مأمور مسلحی است که مراقبت و حفاظت یک محل یا یک منطقه معین به او واگذار شده باشد. (تبصره ماده 26 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مصوب 18/5/1371)

نمایندگی خزانه در استان: نمایندگی خزانه در استان واحد سازمانی مشخصی است که در مرکز هر استان امور مربوط به دریافت تنخواه‌گردان استان و واگذاری تنخواه‌گردان حسابداری به ذیحسابان دستگاه‌های اجرایی تابع نظام بودجه استانی و ابلاغ اعتبار بودجه‌های استانی و افتتاح حساب‌های جاری دولتی در سطح استان و سایر وظایفی را که به موجب این قانون و آیین‌نامه‌های اجرایی آن بر عهده واحد مزبور محول می‌شود به نمایندگی خزانه در استان مربوط زیر نظر مدیرکل امور اقتصادی و دارایی محل انجام خواهد داد. (ماده 33 قانون محاسبات عمومی کشور مصوب 1/6/1366)

نماینده ثبت احوال: نماینده یا مأمور ثبت احوال کسی است که از طرف سازمان ثبت احوال کشور یا ادارات تابعه برای ثبت وقایع یا دریافت اعلامات منصوب شده باشد. (ماده 6 قانون ثبت احوال مصوب 16/4/1355)

نمونه‌‌های تجارتی بی‌بها: منظور از نمونه‌های تجارتی بی‌بها نمونه‌هایی است که ذاتاً قیمتی نداشته باشد وجود برچسب نمونه بدون قیمت در روی نمونه‌ها یا لفاف آن‌ها که از طرف کارخانجات یا فروشندگان خارجی الصاق می‌شود برای قبول بی‌بها بودن کافی نخواهد بود و به طور کلی هر نمونه که قابل خرید و فروش باشد ولو این‌که بهای آن ناچیز باشد مشمول پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض خواهد بود. (ماده 26 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 20/1/1351)

نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها که در این اساسنامه اختصاراً نهاد نمایندگی نامیده می‌شود نهادی است که زیر نظر معظم له در کلیه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به انجام وظایف مصرح در اساسنامه می‌پردازد. (ماده 1 اساسنامه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها مصوب 3/12/1372 شورای عالی انقلاب فرهنگی)

نهادهای انقلابی: نهادهای انقلابی به ارگان‌هایی اطلاق می‌شود که بنا به نیاز دوران بعد از انقلاب اسلامی ایران (22 بهمن سال 1357) به بعد با تصویب مراجع قانونگذاری به وجود آمده است. (تبصره 2 لایحه قانونی عدم شمول مقررات قانون کار درباره کارکنان نهادهای انقلابی مصوب 13/4/1359 شورای انقلاب)

نهال: درخت جوانی است که دارای ساقه مشخصی بوده و قطربن آن کم‌تر از پنج سانتیمتر و در مورد شمشاد قطربن کم‌تر از سه سانتیمتر باشد. (بند 5 ماده 1 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)

نهال: نهال درخت جوانی است که قطر پایه آن کم‌تر از ده سانتیمتر باشد. (تبصره ماده 13 قانون جنگل‌ها و مراتع کشور مصوب 8/6/1338)

نهالستان‌ها: جنگل‌های دست کاشت عمومی که توسط دولت ایجاد شده باشد. (ردیف ج بند 7 ماده 1 آیین‌نامه اجرایی لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری و احیا اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران مصوب 31/2/1359 شورای انقلاب)

نهر سنتی: مجرای آبی است که به وسیله اشخاص به صورت غیرمدرن احداث شده باشد. (بند پ ماده 1 از آیین‌نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها، انهار، مسیل‌ها، مرداب‌ها، برکه‌های طبیعی و شبکه‌های آبرسانی، آبیاری و زهکشی مصوب 11/8/1379 هیأت وزیران)

نهر طبیعی: مجرایی است که آب به طور دائم یا فصلی در آن جریان داشته و دارای حوضه آبریز مشخصی نباشد. (بند ب ماده 1 آیین‌نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها، انهار، مسیل‌ها، مرداب‌ها، برکه‌های طبیعی و شبکه‌های آبرسانی، آبیاری و زهکشی مصوب 11/8/1379 هیأت وزیران)

نهر مرزی: نهری است که تمام، قسمت یا قسمت‌هایی از آن مرز مشترک دو کشور را تشکیل می‌دهد. بند 31 آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت‌ کناره و بستر رودخانه‌های مرزی مصوب 18/12/1363 هیأت وزیران)

نیاز آبشویی خاک: عبارت است از درصدی از آب آبیاری که برای جلوگیری از تجمع زیانبار املاح و برقراری و تثبیت تعادل املاح در خاک زراعی باید از ناحیه فعالیت ریشه‌های گیاه عبور کرده و خارج شود و مقدار آن به صورت ماهانه قابل محاسبه است. (ضمیمه 1 آیین‌نامه اجرایی بهینه‌سازی مصرف آب کشاورزی مصوب 11/6/1375 هیأت وزیران)

نیازمند: نیازمند به کسی اطلاق می‌گردد که میزان درآمد ماهانه وی از حداقل حقوق بازنشستگی کارمندان دولت کم‌تر باشد. (تبصره 1 ماده 1 قانون نحوه کمک به خانواده‌های مشمولینی که با اعزام مشمول قدرت اداره معاش خود را از دست می‌دهند مصوب 3/6/1366)

نیروهای انتظامی: نیروهای انتظامی به شهربانی و ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران، کمیته انقلاب اسلامی و سازمان پلیس قضایی گفته می‌گردد. (تبصره 2 ماده 2 قانون تشکیل وزارت دفاع و پشتیبانی
نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مصوب 28/5/1368)

نیروهای انتظامی: نیروهای انتظامی جمهوری اسلامی ایران به ژاندارمری، شهربانی و کمیته انقلاب اسلامی ایران اطلاق می‌گردد. (تبصره ماده 2 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 7/7/1366)

نیروهای مسلح: نیروهای مسلح ... ایران به مجموعه ارتش ... ژاندارمری کل کشور و شهربانی کل کشور اطلاق می‌شود. (ماده 8 قانون اصلاح ماده 8 از قانون استخدام نیروهای مسلح مصوب 17/10/1347)

نیروهای مسلح: نیروهای مسلح ... ایران از نیروهای زمینی - هوایی - دریایی تشکیل یافته و هر نیرو به تناسب احتیاجی که دارد از رسته‌های مختلفه تشکیل گردیده و رسته افسران و درجه‌داران هر نیرو و طرز تغییر رسته آنان طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب کمیسیون جنگ مجلسین خواهد رسید. (ماده 8 قانون استخدام نیروهای مسلح ایران مصوب 30/4/1336)

نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران: نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران عبارتند از: ارتش و سپاه پاسداران و نیروهای انتظامی. (ماده 2 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 7/7/1366)

نیروهای نظامی: نیروهای نظامی به نیروهای سه گانه ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ستادهای مربوطه و سازمان‌های وابسته به آن اطلاق می‌گردد. (تبصره 1 ماده 2 قانون تشکیل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مصوب 28/5/1368)

نیروی انتظامی: نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران سازمانی است مسلح در تابعیت فرماندهی کل قوا و وابسته به وزارت کشور. (ماده 2 قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مصوب 27/4/1369)

نیم پهلوی: مسکوک طلای پنجاه ریالی یا نیم پهلوی دارای 661191/3 گرم طلای خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم طلای خالص را به مصرف ضرب 135/273 عدد مسکوک نیم پهلوی برساند. (بند ب از ماده 3 قانون اصلاح قانون واحد و مقیاس پول مصوب 22/12/1310)