آیین نامه داخلی مجلس ( وظایف و اختیارات مجلس شوراو نمایندگان )

ادامه ی آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی ایران - بخش چهارم

وظایف و اختیارات مجلس شورا و نمایندگان ( قسمت اول / قــانونگذاری / مواد قانونی 130 تا 187 )

باب دوم - وظایف و اختیارات مجلس شوراى اسلامى

فصل اول – قانونگذارى
مبحث اول - طرحها و لوایح ‎ قانونى
اول - طرحهاى قانونى
 ‎‎‎ماده 130 - طرحهاى قانونى با امضاء و ذکر نام حداقل پانزده نفر از نمایندگان در مجلس به رئیس تسلیم مى‏شود................

برای خواندن متن کامل و اصلی به ادامه مطلب مراجعه نمائید .... با تشکر

باب دوم - وظایف و اختیارات مجلس شوراى اسلامى
فصل اول – قانونگذارى
مبحث اول - طرحها و لوایح ‎ قانونى
اول - طرحهاى قانونى
 ‎‎‎ماده 130 - طرحهاى قانونى با امضاء و ذکر نام حداقل پانزده نفر از نمایندگان در مجلس به رئیس تسلیم مى‏شود و پس از اعلام وصول و قرائت عنوان آن توسط رئیس مجلس یا یکى از دبیران ، در همان جلسه به کمیسیون‏هاى مربوط ارجاع مى‏شود. این طرحها پس از ارجاع به کمیسیون‏هاى ذى‏ربط چاپ و توزیع و نسخه‏اى از آن توسط رئیس براى وزیر یا وزیران مربوط ارسال مى‏گردد. طرحها نیز همانند لوایح، باید داراى موضوع و عنوان مشخص باشند و دلایل لزوم تهیه و پیشنهاد آن در مقدمه بوضوح درج شود و همچنین داراى موادى متناسب با اصل موضوع و عنوان طرح نیز باشد.
 ‎‎‎ماده 131 - امضاءکنندگان طرحهاى قانونى حق دارند در کمیسیون مربوط که طرح آنها مطرح است، براى اداى توضیح حاضر شوند و کمیسیون تاریخ بحث پیرامون طرح را کتباً به آنان اعلام مى‏نماید.
 ‎‎‎ماده 132 - پس از اعلام وصول طرح قانونى، چنانچه جمعى از امضاءکنندگان تقاضاى کتبى استرداد آن را بنمایند بطورى که امضاءکنندگان باقى مانده کمتر از پانزده نفر گردند، درصورتى که تقاضاى استرداد قبل از تصویب طرح در شور اول باشد طرح مسترد و گزارش آن به مجلس داده خواهد شد و در صورتى که طرح در شور اول به تصویب رسیده باشد پس از توضیح یک نفر از تقاضاکنندگان و صحبت یک نفر مخالف، با رأى مجلس، طرح قابل استرداد مى‏باشد.
 ‎‎‎ماده 133 - اگر طرحى مورد تصویب مجلس یا کمیسیون‏هاى موضوع اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسى واقع نشد بدون تغییر اساسى تا شش ماه دیگر نمى‏توان آن را مجدداً به مجلس پیشنهاد نمود مگر با تقاضاى کتبى پنجاه نفر نماینده و تصویب مجلس.
دوم - لوایح قانونى
 ‎‎‎ماده 134 - لوایح قانونى که ازطرف دولت به مجلس پیشنهاد مى‏شود، باید؛
 ‎‎‎1- داراى موضوع و عنوان مشخص باشد.
 ‎‎‎2- دلایل لزوم تهیه و پیشنهاد آن در مقدمه لایحه به‏وضوح درج شود.
 ‎‎‎3- داراى موادى متناسب با اصل موضوع و عنوان لایحه باشد.
 ‎‎‎ماده 135 - طبق اصل هفتاد و چهارم (74) قانون اساسى کلیه لوایح قانونى تقدیمى به مجلس باید به امضاء رئیس جمهور و وزیر یا وزراء مسؤول رسیده باشد. درصورت نداشتن وزیر مسؤول، امضاء رئیس جمهور کافى است.
 ‎‎‎ماده 136 - لوایح قانونى با رعایت اصل هفتاد و چهارم (74) قانون اساسى باید در جلسه علنى مجلس توسط وزیر مربوط و یا نماینده دولت تقدیم گردد و درموقع طرح آن نیز باید وزیر مربوط یا یکى از وزراء به‏تناسب موضوع حاضر باشد.
 ‎‎‎معاونان امور مجلس رئیس جمهور و وزراء سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، رئیس یا رابط امورمجلس شوراى عالى استانها که رسماً به مجلس معرفى شده باشند، مى‏توانند بجاى رئیس جمهور و وزراء در جلسات مجلس و کمیسیون‏ها براى توضیح و دفاع لازم حضور یابند.
 ‎‎‎ماده 137 - استرداد لوایح قانونى با تصویب هیأت وزیران به ترتیب ذیل امکانپذیر خواهد بود:
 ‎‎‎1 - درصورتى که استرداد پیش از تصویب کلیات لایحه در شور اول مجلس باشد رئیس جمهور یا وزیر مربوط کتباً با ذکر دلیل آن را مسترد مى‏نماید و گزارش آن در جلسه علنى اعلام مى‏شود.
 ‎‎‎2 - درصورتى که استرداد پس از تصویب کلیات لایحه و در هر مرحله تا پیش از تصویب نهایى باشد، وزیر مربوط یا نماینده امور مجلس دولت مى‏تواند با ذکر دلیل در جلسه علنى مجلس و صحبت یک نفر مخالف هر یک به‏مدت ده دقیقه و تصویب مجلس آن را مسترد نماید.
 ‎‎‎ماده 138- یک‌نسخه از کلیه طرحها و لوایحى که تقدیم‌مجلس مى‏شود پس از اعلام وصول، از طریق رسانه‌ها در اختیار عموم ‎ قرار مى‏گیرد.
سوم - طرحهاى شوراى‏عالى استانها
 ‎‎‎ماده 139 - طرحهاى مصوب شوراى‏عالى استانها که باید داراى عنوان و مقدمه توجیهى مشخص و مواد متناسب باشد، مستقیما یا توسط دولت به مجلس تقدیم مى‏شود. وصول این طرحها توسط رئیس اعلام و براى بررسى به کمیسیون ذى‏ربط ارجاع و سپس چاپ و بین نمایندگان توزیع و نسخه‏اى از آن نیز براى هیأت وزیران به منظور حضور و دفاع از مواضع خود ارسال مى‏شود.
 ‎‎‎تبصره - نحوه رسیدگى به این طرحها و نیز تقاضاى استرداد آنها مشابه لوایح دولت خواهد بود.
چهارم - مقررات مشترک طرحها و لوایح
 ‎‎‎ماده 140 - در ابتداى هر دوره قانونگذارى، هیأت رئیسه صورتى از طرحها و لوایحى را که معوق مانده به وسیله اداره کل قوانین تهیه مى‏کند و در اختیار نمایندگان مى‏گذارد و صورتى نیز براى دولت ارسال مى‏دارد. هر یک از طرحها و لوایح معوقه که لزوم رسیدگى به آن به وسیله بیست و پنج نفر از نمایندگان یا از طرف دولت تقاضا شود، طبق آئین‏نامه به کمیسیون‏هاى مربوطه ارجاع مى‏شود و کمیسیون‏ها رسیدگى را به ترتیب مندرج در این آئین‏نامه انجام مى‏دهند. هرگاه شوراول آن طرحها یا لوایح قبلاً خاتمه یافته باشد رسیدگى به طرح یا لایحه با پیشنهاد کمیسیون وتصویب مجلس یک شورى انجام خواهد شد. درصورت تغییر دولت، چنانچه دولت جدید رسماً استرداد لوایحى را اعلام کرده باشد، آن لوایح از جریان خارج خواهد شد.
 ‎‎‎ماده 141 - نمایندگان مجلس و دولت نمى‏توانند یک طرح یا لایحه قانونى را که بیش از یک موضوع دارد به‏عنوان ماده واحده پیشنهاد و تقاضاى تصویب نمایند. درصورتى که طرح یا لایحه مشتمل بر بیش از یک موضوع باشد، باید مواد و تبصره‏ها جزء به جزء طرح و مورد شور قرار گیرد. هیأت رئیسه موظف است قبل از اعلام وصول طرحها و لوایح مفاد این ماده را رعایت نماید.

مبحث دوم - مراحل بررسى و تصویب طرحها و لوایح عادى
 ‎‎‎ماده 142 - بررسی و تصویب کلیه طرحها و لوایح عادی یک‌شوری خواهد بود به‌جز مواردی که در این آئین‌نامه نحوه رسیدگی مشخص شده و یا به تشخیص هیأت رئیسه بررسی آنها به صورت دوشوری ضرورت داشته باشد.
 ‎‎‎تبصره – چنانچه نظر کمیسیون مبنی بر رد یا مسکوت ماندن طرح یا لایحه موضوع این ماده باشد و درجلسه علنی، کلیات آن طرح یا لایحه به تصویب برسد این‌گونه طرحها و لوایح به کمیسیون برای رسیدگی شوردوم ارجاع می‌شود.
اول - شور اول
 ‎‎‎ماده 143 - رئیس جلسه مکلف است وصول کلیه طرحها و لوایح عادى را که به مجلس تقدیم مى‏شود با رعایت اصل هفتاد و پنجم (75) قانون اساسى در همان جلسه و یا حداکثر دو جلسه بعد مجلس اعلام و همزمان به کمیسیون‏هاى مربوطه ارجاع نماید و به‏دستور وى فوراً تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار گیرد.
الف - بررسى طرحها و لوایح در کمیسیون‏ها
 ‎‎‎ماده 144 - طرحها و لوایحى که جنبه‏هاى مختلف داشته و علاوه بر کمیسیون اصلى به کمیسیون دیگرى هم ارتباط پیدا مى‏نماید، از طرف رئیس مجلس پس از مشخص نمودن کمیسیون‏هاى اصلى و فرعى و مواد مربوط به کمیسیون‏هاى فرعى به کمیسیون‏هاى ذى‏ربط ارجاع مى‏شود تا نسبت به قسمتى که مربوط به آن کمیسیون‏هاست شور و بررسى به عمل آورده و ظرف ده روز که با موافقت کمیسیون اصلى تا ده روز دیگر قابل تمدید است، گزارش آن را تهیه و به کمیسیون اصلى ارسال نمایند. کمیسیون اصلى ، رسیدگى به طرحها و لوایح ارجاعى را پس از ده روز و دریافت نظر کمیسیون‏هاى فرعى و دعوت نمایندگان آن شروع خواهد کرد. گزارش نهایى که شامل گزارش کمیسیون اصلى و گزارش کمیسیون‏هاى فرعى است توسط کمیسیون اصلى براى طرح و بررسى در مجلس تقدیم مى‏گردد.
 ‎‎‎چنانچه رسیدگى به تمام یا قسمت عمده طرح یا لایحه‏اى از طرف رئیس مجلس علاوه بر کمیسیون اصلى به یک یا چند کمیسیون دیگر ارجاع شده باشد و نظر کمیسیون‏هاى فرعى در کلیات با نظر کمیسیون اصلى متفاوت باشد، سخنگو ‎
یا یکى از اعضاء آن کمیسیون‏ها مى‏توانند نظر کمیسیون خود را توضیح دهد.
 ‎‎‎تبصره - در مواردى که کمیسیون یا کمیسیون‏هایى به نحوه ارجاع طرح یا لایحه معترض باشند مراتب اعتراض خود را به هیأت رئیسه اعلام مى‏کنند، هیأت رئیسه موظف است در اولین فرصت به موضوع رسیدگى و اتخاذ تصمیم نماید.
 ‎‎‎ماده 145 - گزارش رد یا مسکوت ماندن ‎ یا تصویب و تغییر یا تکمیل هر طرح یا لایحه‏اى که به کمیسیون ارجاع مى‏شود باید، ظرف مدتى که از طرف هیأت رئیسه مجلس با توافق کمیسیون مربوطه معین و اعلام مى‏شود و از یک ماه از تاریخ وصول به دفتر کمیسیون تجاوز نخواهد کرد، به مجلس ارسال شود. در صورت تجاوز از مدت تعیین شده، هر یک از نمایندگان یا دولت حق دارد از مجلس تقاضا نماید که آن را با حق تقدم طبق ضوابط این آئین‏نامه،
در دستور مجلس قرار دهد.
 ‎‎‎در مورد طرحها و لوایح مفصّل، هرگاه کمیسیون نتوانست رسیدگى به آن را در مدت تعیین شده تمام کند، باید موضوع را به رئیس مجلس گزارش دهد. در این صورت ‎ با پیشنهاد کمیسیون مربوطه و تصویب هیأت رئیسه این مدت تمدید مى‏گردد.
تبصره 1- کمیسیونها می‌توانند گزارش طرحها و لوایح مشابه یا با موضوع مشترک یا نزدیک به هم را در یک گزارش به مجلس ارائه نمایند.
ماده 146– گزارش رد یا مسکوت ماندن طرح یالایحه، زمانی در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد که دولت در خصوص لایحه یا پانزده‌نفر از نمایندگان طراح در خصوص طرح، ظرف مدت یک‌ماه پس از چاپ و توزیع گزارش کمیسیون از هیأت رئیسه مجلس تقاضا نمایند در دستور کار مجلس قرارگیرد در غیراین‌صورت بایگانی می‌شود مگر این‌که درگزارش کمیسیون زمان مشخصی برای مسکوت ماندن تعیین شده باشد که در این صورت پس از پایان یافتن مدت تعیین شده در دستور کار کمیسیون قرار خواهد گرفت.
 ‎‎‎ماده 147 - پیشنهاد دهندگان مى‏توانند در کمیسیون مربوطه حاضر شوند و توضیحات لازم را درباره پیشنهاد خود بدهند. کمیسیون موظف است، حداقل بیست و چهار ساعت قبل از طرح پیشنهاد، کتباً پیشنهاددهندگان را به کمیسیون دعوت کند.
 ‎‎‎ماده 148 - کمیسیون‏ها موظفند، در موقع رسیدگى به طرحها و لوایح، از وزراء و بالاترین مقام دستگاه ذى‏ربط دعوت به عمل آورند.
 ‎‎‎ماده 149 - درجلسات کمیسیون‏ها نمایندگانى که عضویت در آن کمیسیون را ندارند بدون داشتن حق رأى مى‏توانند حاضر شوند و در صورتى که از طرف کمیسیون براى اداى توضیح یا شرکت در مذاکرات دعوت شده باشند باید شرکت نمایند ولى حق رأى ندارند.
ب - بررسى و تصویب طرحها و لوایح در مجلس
 ‎‎‎ماده 150 - هنگامى که گزارش کمیسیون‏هاى ذى‏ربط درخصوص طرح یا لایحه عادى براى شور اول در جلسه علنى مطرح مى‏گردد، در باره نقاط ضعف و قوت، نقائص و امتیازات و لزوم یا عدم لزوم آن طرح و لایحه در کلیات مذاکره مى‏شود و پس از آن نسبت به اصل طرح یا لایحه رأى‏گیرى به عمل مى‏آید. درصورت تصویب کلیات، جهت رسیدگى در شور دوم به کمیسیون مربوطه ارجاع مى‏شود.
دوم – شوردوم
الف - بررسى مواد و پیشنهادها در کمیسیون
 ‎‎‎ماده 151 - پیشنهادهاى اصلاحى کتبى که در فاصله شوراول و دوم داده مى‏شود، باید به هیأت رئیسه کمیسیون مربوط تحویل و حداقل بیست و چهار ساعت قبل از شروع شور دوم در کمیسیون چاپ و بین نمایندگان توزیع شود و پیشنهاددهندگان به جلسات کمیسیون دعوت شوند. اعضاء کمیسیون ذى‏ربط مى‏توانند هنگام رسیدگى شور دوم در کمیسیون پیشنهادهاى خود را هر چند به چاپ نرسیده باشد طرح نمایند.
ب - بررسى و تصویب مواد در مجلس
 ‎‎‎ماده 152 - در شوردوم گزارش کمیسیون در مجلس مطرح مى‏شود. در این مرحله پیشنهاد تازه پذیرفته نمى‏شود، ولى پیشنهادهایى که در فاصله دو شور به کمیسیون داده شده و مورد توجه و تصویب کمیسیون قرار نگرفته، به ترتیب مواد، توسط پیشنهاددهندگان قابل طرح در مجلس خواهد بود. در این صورت پیشنهاددهنده یا یکى از پیشنهاددهندگان (در مورد پیشنهاد جمعى) مى‏تواند براى هر پیشنهاد ظرف پنج دقیقه توضیح بدهد و پس از اظهارنظر یک‏مخالف و یک موافق و عنداللزوم توضیحات سخنگوی ‎ کمیسیون یا نماینده دولت نسبت به پیشنهاد مزبور اخذ رأى به عمل مى‏آید. پس از رد یا قبول پیشنهاد نسبت به اصل ماده رأى‏گیرى به عمل مى‏آید. چنانچه ماده به تصویب نرسید، بدون مذاکره نسبت به حذف آن رأى‏گیرى خواهد شد و در صورتى که حذف ماده به تصویب نرسید پیشنهادهاى اصلاحى تازه در همان جلسه پذیرفته خواهد شد.
 ‎‎‎ماده 153 - در شور دوم در باره اصل مواد مذاکره به عمل نمى‏آید مگر آنکه در گزارش کمیسیون مواد جدیدى اضافه شده باشد یا به تشخیص هیأت رئیسه در بعضى مواد تغییرات اساسى داده شده باشد. در این صورت اولین مخالف وموافق (براساس تابلو مخصوص ثبت‏نام یا دستگاه الکترونیک ) هریک به مدت پنج دقیقه صحبت مى‏کنند و درصورت لزوم سخنگو ‎ یا نماینده دولت نیز صحبت مى‏کنند و آنگاه نسبت به ماده یا مواد مورد نظر رأى‏گیرى مى‏شود.
 ‎‎‎ماده 154 - چنانچه در شوردوم، کمیسیون بعضى از مواد طرح یا لایحه را حذف و یا تغییر کلى داده باشد، هریک از نمایندگان میتوانند همان ماده را پیشنهاد نمایند و پس از صحبت یک مخالف و یک موافق و سخنگوی ‎ کمیسیون و نماینده دولت نسبت به ماده رأى‏گیرى مى‏شود. چنانچه اصل ماده تصویب شد پیشنهادهاى اصلاحى که قبلاً به کمیسیون داده شده، قابل طرح و بحث و رأى‏گیرى خواهد بود.
 ‎‎‎ماده 155 - پس از تصویب کلیات و در شورنهایی طرحها و لوایح، اولویت رسیدگی به پیشنهادها در جلسه علنی به ترتیب زیر خواهد بود:
 ‎‎‎1- پیشنهاد بازگشت به لایحه دولت یا طرح اصلى.
 ‎‎‎2- پیشنهاد حذف کل ماده.
 ‎‎‎3- پیشنهاد چاپ شده کمیسیون‏هاى فرعى.
 ‎‎‎4- پیشنهاد حذف جزء و پیشنهادهای چاپ‌شده نمایندگان باتشخیص اولویت جامع بودن توسط یکی از اعضاء هیأت‌رئیسه.
 ‎‎‎5- رأی گیری برای اصل ماده.
 ‎‎‎6- رأی‌گیری برای حذف کل ماده درصورتی که اصل ماده رأی نیاورد.
 ‎‎‎7- پیشنهادهای جدید نمایندگان.
 ‎‎‎8- ارجاع به کمیسیون، به تشخیص رئیس جلسه(درصورتی که پیشنهادهای فوق‌الذکررأی نیاورد).
 ‎‎‎تبصره- درصورت تصویب پیشنهاد بازگشت به لایحه دولت یا ‎ طرح اصلی، پیشنهاد بندهای(3)و(4)پذیرفته می‌شود.
 ‎‎‎ماده 156 - اصلاحاتى که در ماده‏اى پیشنهاد مى‏گردد قبل از خود ماده درباره آنها در مجلس رأى گرفته مى‏شود.
 ‎‎‎ماده 157 - هنگام بحث نسبت به هر ماده، هرگاه پیشنهاد حذف تمام یا قسمتى از ماده یا رفع ابهام از آن بشود، پس از توضیح پیشنهاددهنده و اظهارات یک مخالف و یک موافق نسبت به پیشنهاد اخذ رأى به عمل خواهد آمد. درصورت تصویب پیشنهاد، نسبت به بقیه ماده بحث و اخذ رأى به عمل خواهد آمد.

مبحث سوم - مراحل بررسى و تصویب طرحها و لوایح فورى
اول - کلیات موضوع طرحها و لوایح فورى
 ‎‎‎ماده 158 - طرحها و لوایح فورى عبارتند از یک فوریتى، دوفوریتى و سه فوریتى.
 ‎‎‎ماده 159 - وقتى که فوریت طرح یا لایحه‏اى تقاضا مى‏شود، پس از توضیح پیشنهادکننده یا یکى از پیشنهادکنندگان و اظهارات مخالف و موافق، نسبت به فوریت، رأى گرفته مى‏شود. درصورتى که تقاضاى فوریت ضمن طرح یا لایحه مطرح نشده باشد، پانزده نفر از نمایندگان نیز مى‏توانند کتباً تقاضاى فوریت آن طرح یا لایحه را بنمایند. تصویب فوریت طرحها و لوایح با توجه به درجه فوریت به ترتیب ذیل مى‏باشد:
 ‎‎‎1 - یک‏فوریت؛ با صحبت یک مخالف و یک موافق و با رأى اکثریت مطلق حاضران.
 ‎‎‎2 - دو و سه فوریت؛ با صحبت دو مخالف و دو موافق و به ترتیب با رأى اکثریت دوسوم حاضران و دوسوم مجموع نمایندگان.
 ‎‎‎تبصره - هیأت رئیسه موظف است طرحها و لوایح داراى فوریت را حداقل یکساعت قبل از طرح فوریت آنها در جلسه علنى تکثیر و دراختیار نمایندگان قرار دهد.
 ‎‎‎ماده 160 - اصل بر عادى بودن رسیدگى طرحها و لوایح است. بنابراین فوریت آنها باید مبین ضرورت و یا حالت استثنایى و مستند به دلائل ذیل باشد:
 ‎‎‎1 - یک فوریت؛ نیاز فورى جامعه و اولویت طرح و یا لایحه مورد نظر نسبت به سایر موارد مطروحه.
 ‎‎‎2 - دوفوریت؛ ضرورت جلوگیرى از وقوع خسارت احتمالى و فوت فرصت.
 ‎‎‎3 - سه فوریت؛ حالت کاملاً اضطرارى و حیاتى و براى مقابله سریع با خسارت حتمى.
 ‎‎‎ماده 161 - در طرحها و لوایحى که فوریت آنها تصویب شده باشد، ابتدا نسبت به اصل آن مذاکره مى‏شود و پس از آن براى ورود به شور در ماده واحده یا مواد، رأى گرفته مى‏شود و آنگاه راجع به هر یک از مواد جداگانه مذاکره و اخذ رأى به عمل مى‏آید.
 ‎‎‎ماده 162 - با تقاضاى دولت یا پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس قبل از ورود به شور در ماده واحده یا مواد طرح و یا لایحه مى‏توان از آن سلب فوریت بطور مطلق، و یا سلب یک فوریت از دو فوریت، و یا یک یا دو فوریت از طرحها و لوایح سه فوریتى نمود. تقاضاى فوریت یا سلب ‎ فوریت براى هر طرح و یا لایحه فقط یک‏بار امکانپذیر است.

دوم - طرحها و لوایح یک فوریتى
 ‎‎‎ماده 163 - طرحها و لوایح یک فوریتى، پس از تصویب فوریت، به کمیسیون‏هاى اصلى، فرعى ارجاع مى‏شود تا خارج از نوبت مورد بررسى و تصویب قرار گیرد. گزارش کمیسیون درباره این طرحها و لوایح حداقل چهل و هشت ساعت قبل از موقع طرح در مجلس چاپ و بین نمایندگان توزیع مى‏شود.
 ‎‎‎ماده 164 - طرحها و لوایح یک فوریتى یک شورى است و پس از وصول گزارش کمیسیون، خارج از نوبت در دستور کار مجلس قرار مى‏گیرد و یک نوبت درباره آن شور به عمل مى‏آید، بدین‌ترتیب که ابتدا نسبت به اصل و سپس در باب ماده واحده یا هر یک از مواد مذاکره و اخذ رأى مى‏شود. پیشنهاد دهندگان باید پیشنهادهاى خود را در مهلتى که توسط کمیسیون تعیین و اعلام مى‏گردد به کمیسیون ارسال و براى دفاع از آن در کمیسیون حاضر شوند و درصورت عدم تصویب پیشنهاد آنان ، مى‏توانند در مجلس آن را مطرح نمایند.
سوم - طرحها و لوایح دوفوریتى
ماده 165 - نحوه رسیدگى به طرحها و لوایح دو فوریتى به شرح زیر مى‏باشد:
 ‎‎‎1 ـ حداکثر چهار ساعت پس از تصویب فوریت، طرح یا لایحه چاپ و توزیع می‌شود.
 ‎‎‎2 ـ حداکثر بیست ساعت پس از تصویب فوریت، پیشنهادنمایندگان به هیأت رئیسه تسلیم می‌شود.
 ‎‎‎3 ـ حداکثر هفتاد و دو ساعت پس از تصویب فوریت، در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد.
 ‎‎‎4 ـ حداقل یک‌ساعت قبل از شروع مذاکرات، پیشنهادهای نمایندگان چاپ و توزیع می‌شود.
چهارم - طرحها و لوایح سه فوریتى
 ‎‎‎ماده 166 - طرحها و لوایح سه فوریتى، پس از تصویب کلیات، بلافاصله در همان جلسه در دستور مجلس قرار مى‏گیرد.
 ‎‎‎ماده 167 - در طرحها و لوایح سه فوریتى، پس از تصویب کلیات، در همان جلسه نسبت به ماده واحده یا هر یک از مواد مذاکره و رأى‏گیرى مى‏شود.
 ‎‎‎پیشنهاد نمایندگان قبل از ورود به ماده واحده یا هریک از مواد پذیرفته مى‏شود و نسبت به آنها پس از اظهارات یک مخالف و یک موافق و نماینده دولت اخذ رأى به عمل مى‏آید.

مبحث چهارم - بررسى طرحها و لوایح طبق اصل هشتاد و پنجم (85)
 ‎‎‎ماده 168 - در مواردى که مجلس ضرورى تشخیص دهد، طبق اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسى اختیار تصویب آزمایشى بعضى از قوانین را که جنبه دائمى دارند به کمیسیون‏هاى خود و تصویب دائمى اساسنامه سازمانها، شرکتها، مؤسسات دولتى یا وابسته به دولت را به کمیسیون‏هاى خود یا به دولت تفویض مى‏کند.
تبصره 1- دولت باید حداقل شش‌ماه قبل از پایان مدت آزمایشی قانون مذکور جهت تمدید یا تعیین تکلیف دائمی آن، اقدام قانونی لازم را معمول دارد.
هیأت رئیسه موظف است از طریق لایحه یا طرح ترتیبی اتخاذ نماید که تا پایان زمان آزمایشی، تعیین تکلیف شده باشد.
طرح یا لایحه می‌تواند به صورت ماده واحده و بدون تغییرات یا با اصلاح موادی از قانون آزمایشی تنظیم شود.
 ‎‎‎تبصره 2 - پس از انقضاء زمان آزمایشى ، اینگونه قوانین اعتبار قانونى نخواهند داشت.
تبصره 3- مدت اجراء اصلاحیه‌‌های قانون آزمایشی و برنامه توسعه تابع مدت اجراء اصل قانون خواهد بود.
 ‎‎‎ماده 169 - هرگاه دولت یا پانزده نفر از نمایندگان قبل از شروع رسیدگی نهایی در مجلس ‎ تقاضاى ارجاع طرح یا لایحه‏اى را طبق اصل هشتاد و پنجم (85) به کمیسیون یا کمیسیون‏هاى مجلس و یا دولت بنماید، این تقاضا در جلسه علنى اعلام و به ترتیب در دستور کار مجلس قرار مى‏گیرد.
 ‎‎‎ماده 170 - هنگام طرح تقاضاى مزبور در مجلس، نماینده دولت و یا نماینده منتخب تقاضاکنندگان، دلائل ضرورت ارجاع طرح و یا لایحه را حداکثر به مدت ده دقیقه بیان مى‏نماید و سپس دو نفر مخالف و دو نفر موافق که قبلاً ثبت‏نام کرده‏اند و درصورت عدم ثبت نام، در مجلس نوبت گرفته‏اند، هر یک به مدت ده دقیقه صحبت کرده و آنگاه رأى‏گیرى مى‏شود.
 ‎‎‎ماده 171 - پس از موافقت مجلس، طرح یا لایحه به کمیسیون فرستاده مى‏شود. ترتیب رسیدگى این قبیل طرحها و لوایح در کمیسیون همان ترتیب رسیدگى و تصویب طرحها و لوایح در مجلس خواهد بود، اما مناط در تصویب رأى حداقل دوسوم اعضاء کمیسیون مى‏باشد.
 ‎‎‎ماده 172 - پس از تصویب قانون در کمیسیون‏ها، تعیین مدت اجراى آزمایشى آن در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت، به این ترتیب که قانون مصوب کمیسیون به همراه پیشنهاد مدت اجراء، چهل و هشت ساعت قبل از طرح در مجلس تکثیر و دراختیار نمایندگان قرار گیرد.
 ‎‎‎هنگام طرح تعیین مدت در جلسه علنى، درصورتى که پیشنهاد دیگرى نباشد، نسبت به پیشنهاد کمیسیون رأى‏گیرى مى‏شود. درغیراین صورت، نسبت به پیشنهاد نمایندگان به ترتیب وصول در جلسه علنى پس از صحبت یک مخالف و یک موافق رأى‏گیرى خواهد شد.
 ‎‎‎ماده 173 - درصورتى که مجلس تصویب دائمى اساسنامه سازمانها، شرکتها، مؤسسات دولتى و یا وابسته به دولت را به دولت واگذار کند. ترتیب رسیدگى و تصویب اساسنامه‏هاى مذکور طبق آئین‏نامه داخلى هیأت وزیران خواهد بود.
مبحث پنجم - تفسیر قوانین
 ‎‎‎ماده 174 - رسیدگى به طرحها و لوایح مربوط به شرح و تفسیر قوانین عادى یک شورى است و مى‏تواند بطور عادى یا بصورت فوریت مورد مذاکره قرارگیرد، در تفسیر قوانین بحث در کلیات و جزئیات از هم تفکیک نمى‏شود.
 ‎‎‎ماده 175 - درصورتى که استفساریه ‎ به‏صورت عادى و یک فوریتى باشد، پس از گزارش کمیسیون و توضیح سخنگو ، یک مخالف و یک موافق، هر یک به مدت ده دقیقه صحبت خواهند کرد. با پیشنهاد رئیس و یا ده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس مدت صحبت و تعداد مخالف و موافق تادوبرابر ‎ قابل تغییر است. در مورد تفسیر قوانین نماینده دولت هم مى‏تواند صحبت کند.
 ‎‎‎ماده 176 - درصورتى که گزارش کمیسیون و همین‏طور پیشنهادهاى دیگر که به کمیسیون رسیده است، به تصویب مجلس نرسد، هر نماینده مى‏تواند نظر خود را کتباً به هیأت رئیسه بدهد. پیشنهادها به ترتیب وصول مورد بحث قرار مى‏گیرد و اگر پیشنهادى به تصویب نرسید موضوع براى بحث بیشتر به کمیسیون ارجاع مى‏شود.
 ‎‎‎ماده 177 - درصورتى که تفسیر بصورت دوفوریتى و سه فوریتى باشد همانند دیگر طرحها و لوایح دوفوریتى و سه‏فوریتى مورد رسیدگى قرار مى‏گیرد.

مبحث ششم - نکات مشترک مربوط به بررسى طرحها و لوایح
 ‎‎‎ماده 178 - در مواردى که طرح یا لایحه قانونى مربوط به امور داخلى مجلس نباشد، ازطریق هیأت رئیسه به وزیر یا مسؤول اجرائى مربوطه رسماً اطلاع داده مى‏شود تا خود یا معاون او که رسماً به مجلس معرفى شده در جلسه علنى حاضر شود و در مذاکرات شرکت نماید. درصورت اطلاع و عدم حضور وزیر یا معاون بدون عذر موجه، ازطرف رئیس مجلس مؤاخذه خواهد شد. بهر صورت، در همان جلسه، حتى با عدم حضور وزیر یا مسؤول اجرائى مربوطه، طرح یا لایحه مورد بررسى قرار خواهد گرفت و اتخاذ تصمیم خواهد شد.
 ‎‎‎ماده 179 - سؤالات توضیحى نمایندگان، در شور اول یا دوم طرحها و لوایح که مربوط به موضوعات مورد بحث باشد، در مجلس کتباً به رئیس مجلس تقدیم مى‏شود. رئیس این سوالات را به سخنگوی ‎ کمیسیون مربوط یا به نماینده دولت مى‏دهد تا به هنگام توضیح و یا توجیه به آن پاسخ داده شود.
 ‎‎‎ماده 180 - درصورتى که حداقل بیست و پنج نفر از نمایندگان تا قبل از اتمام رسیدگی نهایی در مجلس ‎ کتباً از مجلس تقاضا کنند که طرح یا لایحه قانونى واصل شده به مجلس براى مدت معینی ‎ مسکوت بماند، پس از توضیح یکى از پیشنهاد دهندگان به مدت پنج دقیقه و پاسخ آن از طرف یک مخالف به‏مدت حداکثر پنج دقیقه، رأى گرفته مى‏شود. تقاضاى مسکوت ماندن لایحه بدون موافقت معاون حقوقی و امور مجلس رئیس جمهور یا ‎ وزیر یا معاون امورمجلس ذى‏ربط پذیرفته نخواهد شد.
 ‎‎‎تقاضاى مسکوت ماندن در هر طرح و لایحه فقط براى یک مرتبه مجاز خواهد بود. هیأت رئیسه موظف است پس از گذشت مدت مسکوت ماندن، طرح یا لایحه را مجدداً در دستور کار مجلس قرار دهد.
 ‎‎‎تبصره - چنانچه تقاضاى مسکوت ماندن براى انجام اصلاحات طرح یا لایحه باشد پس از تصویب مسکوت ماندن به کمیسیون ذى‏ربط جهت انجام اصلاحات ارجاع مى‏گردد. نحوه رسیدگى به اصلاحات همچون رسیدگى در شور دوم طرحها و لوایح خواهد بود.
 ‎‎‎ماده 181 - اخطار راجع به منافى بودن طرحها و لوایح و سایر موضوعات مورد بحث در مجلس با قانون اساسى ‎ مقدم بر اظهارات دیگر است و مذاکرات در موضوع اصلى را متوقف مى‏کند. این اخطار باید با استناد به اصل مربوطه حداکثر ظرف سه ‎ دقیقه به عمل آید. درصورتى که رئیس مجلس اخطار را وارد بداند بدون بحث از مجلس نظرخواهى مى‏نماید چنانچه مجلس اخطار را وارد دانست رئیس نسبت به پذیرش اصلاحات پیشنهادى یا حذف مورد اشکال یا ارجاع آن به کمیسیون ذى‏ربط جهت بررسى مجدد اقدام خواهد کرد.
 ‎‎‎ماده 182 - درصورتى که نمایندگان نسبت به اجراى آئین‏نامه داخلى مجلس تخلفى را که مربوط به همان جلسه باشد مشاهده نمایند، حق دارند بلافاصله مورد تخلف را با استناد به ماده مربوطه بدون خروج از موضوع حداکثر ظرف سه ‎ دقیقه تذکر دهند و اگر مربوط به آن جلسه نباشد بعد از نطق ‎ و یا پایان جلسه، قبل از اعلام ختم آن حداکثر ظرف سه‌ ‎ دقیقه تذکر دهند چنانچه رئیس تذکر را وارد بداند موظف است به آن ترتیب اثر دهد.
 ‎‎‎ماده 183 – لغو گردید.

مبحث هفتم- ارجاع مصوبات مجلس به شوراى نگهبان و مراحل‏رسیدگى آنها
 ‎‎‎ماده 184 - کلیه مصوبات مجلس رسماً به شوراى نگهبان فرستاده مى‏شود. درصورتى که شورا ظرف ده روز پس از وصول یا پس از انقضاى ده روز تمدید مذکور در اصل نود و پنجم (95) قانون اساسى، مخالفت خود را اعلام نکرد، طبق اصل نود و چهارم (94) قانون اساسى، مصوبات از طرف مجلس جهت امضاء و ابلاغ به ریاست جمهورى ارسال مى‏شود.
 ‎‎‎تبصره - روز وصول مصوبه و روز اعلام نظر شوراى نگهبان به مجلس ‎ جزء مهلت‏هاى مقرر محسوب نمى‏گردد.
 ‎‎‎ماده 185 - مصوبات مجلس تا زمان اعلام نظر نهائى شوراى نگهبان از دستور خارج نمى‏شود. شوراى نگهبان، درصورت رد مصوبات مجلس، موظف است علت ‎ رد را صریحاً به مجلس گزارش نماید تا بلافاصله تکثیر و توزیع شود.
 ‎‎‎ماده 186 - مصوبات عادى و یک فوریتى مجلس که از طرف شوراى نگهبان رد شده به کمیسیون مربوطه ارسال مى‏شود و با اعلام وقت قبلى با حضور نماینده شوراى نگهبان، موارد اعتراض براى اصلاح مورد بحث قرار مى‏گیرد. درصورت عدم حضور نماینده شوراى نگهبان در موعد اعلام شده، کمیسیون با ملحوظ نمودن نظر شوراى نگهبان کار خود را انجام مى‏دهد.
 ‎‎‎نمایندگانى که پیشنهاد اصلاحى داده‏اند، در این مرحله مى‏توانند در کمیسیون شرکت نمایند. نظر کمیسیون همراه پیشنهادهاى پذیرفته نشده نمایندگان در مجلس مطرح مى‏شود و طبق معمول شور دوم مورد بحث و رأى قرار مى‏گیرد.
 ‎‎‎چنانچه درمورد ماده‏اى، کمیسیون نیز همراه پیشنهادهاى دیگر پیشنهاد داده باشد، اول پیشنهاد کمیسیون به رأى گذاشته مى‏شود و درصورت عدم تصویب، پیشنهادهاى دیگر مطرح مى‏شود.
 ‎‎‎درصورت عدم تصویب پیشنهاد کمیسیون و یا پیشنهادهاى قبلى نمایندگان در مجلس، پیشنهادهاى جدید پذیرفته مى‏شود و درباره آنها بحث و رأى‏گیرى به‏عمل مى‏آید.
 ‎‎‎تبصره 1 - پس از ایراد شوراى نگهبان، دولت حق پیشنهاد اصلاح لایحه را ندارد مگر در موارد ایراد شوراى نگهبان.
 ‎‎‎تبصره 2 - شوراى نگهبان نمى‏تواند پس از گذشت مهلت‏هاى مقرر و رفع ایراد در نوبت اول، مجدداً مغایرت موارد دیگرى را که مربوط به اصلاحیه نمى‏باشد بعد از گذشت مدت قانونى به مجلس اعلام نماید مگر در رابطه با انطباق با موازین شرعى.
 ‎‎‎تبصره 3 - اگر با اصلاح ماده مورد ایراد شوراى نگهبان، ماده به کلى خاصیتش را از دست بدهد، مى‏توان آن را حذف کرد.
 ‎‎‎ماده 187 - پس از بررسى گزارش کمیسیون که در آن نظر شوراى نگهبان ملحوظ شده است و راى‏گیرى نسبت به آن، مصوبه مجدداً به شوراى نگهبان ارسال مى‏شود. اگر این مصوبه هنوز وافى به نظرات شوراى نگهبان نباشد، مجدداً در مجلس مطرح مى‏گردد، درصورتى که مجلس با درنظرگرفتن حفظ مصلحت نظام همچنان بر رأى خود باقى باشد رئیس مجلس مصوبه مذکور را به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال مى‏دارد. مجمع موظف است تنها در موارد اختلاف و دیگر موارد مربوط به آن اظهانظر قطعى نموده و گزارش آن را جهت طى مراحل بعدى به رئیس مجلس اعلام نماید.